|
Bùi Hoằng Vị
BÁT CÚ THUẬN
NGHỊCH ĐỘC 6-TRONG-1, TẠI SAO KHÔNG?
NGƯỜI PHỎNG
VẤN (PV):
Nghe anh bảo Nhà Xuất Bản Văn Học không phải là một nhà xuất bản uy tín như
người ta vẫn tưởng. Anh cho biết lí do, chứ mọi người đều cho đấy là một trong
những nhà xuất bản lớn và uy tín nhất nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt
Nam?
PIERRE BÙI (PB):
Tôi cũng đã từng tưởng vậy, hóa ra không phải vậy. Chuyện thế này: Năm 2003 nhà
xuất bản này cho phát hành quyển “HÀN MẶC TỬ - THƠ và ĐỜI” do ông
Lữ Huy Nguyên sưu tầm và tuyển chọn, “căn cứ vào các tài liệu của Chế Lan Viên,
Quách Tấn, Quỳnh Giao, và Trần thị Huyền Trang”.
Ở trang 10 có
bài thất ngôn bát cú “Cửa Sổ Đêm Khuya”, trích từ “Lệ Thanh Thi Tập”:
CỬA SỔ ĐÊM KHUYA
Hoa
cười
nguyệt rọi cửa lồng gương
Lạ
cảnh buồn thêm nỗi vấn vương
Tha
thướt liễu in hồ gợn sóng
Hững hờ mai thoảng gió đưa hương
Xưa
người nhớ cảnh tình lai láng
Vắng bạn ngâm thơ rượu bẽ bàng
Qua
lại yến ngàn dâu ủ rũ
Hòa
đàn sẵn có dế bên tường
Bên dưới bài
thơ là hơn nửa trang chú thích, nguyên văn:
Bài này có thể
đọc 6 cách: xuôi, ngược, bỏ 2 chữ sau đọc xuôi, đọc ngược, bỏ 2 chữ trước đọc
xuôi, đọc ngược. Dẫn ra vài cách để làm ví dụ:
Bỏ 2 chữ đầu
mỗi dòng thơ, rồi đọc xuôi:
Nguyệt rọi cửa lồng gương
Buồn thêm nỗi vấn vương
Liễu in hồ gợn sóng
Mai thoảng gió đưa hương
Nhớ cảnh tình lai láng
Ngâm thơ rượu bẽ bàng
Yến ngàn dâu ủ rũ
Sẵn có dế bên tường
Hay bỏ 2 chữ
cuối mỗi dòng thơ, rồi đọc ngược:
Dế có sẵn đàn hòa
Dâu ngàn yến lại qua
Rượu thơ ngâm bạn vắng
Tình cảnh nhớ người xưa
Gió thoảng mai hờ hững
Hồ
in liễu thướt tha
Nỗi thêm buồn cảnh lạ
Cửa rọi nguyệt cười hoa
Anh có thấy
ngay chú thích này là hoàn toàn sai không, vì rõ ràng 2 bài ngũ ngôn trên chỉ có
thể đọc theo 1 chiều từ trái sang phải như đã dẫn, chứ có đọc được theo chiều
ngược lại, từ phải sang trái, đâu? Bởi vì những chữ cuối của các câu nhất,
nhị, tứ, lục, và bát, đọc ngược từ dưới lên, theo chiều từ phải sang
trái, cụ thể là SẴN - YẾN - NHỚ - LIỄU -
NGUYỆT (ở bài ngũ ngôn thứ nhất), cũng như các chữ CỬA
- NỖI - GIÓ - RƯỢU - DẾ (bài hai), có hợp vần
với nhau đâu?
PV:
Đúng thế. Rồi sao?
PB:
Nghĩa là ông Lữ Huy Nguyên đã chú thích sai; mà ông ấy lại là Giám Đốc của nhà
xuất bản Văn Học hai nhiệm kỳ dài, cho đến tận 1999 là năm ông ấy mất! Nhà xuất
bản và người làm sách đều “lớn danh” mà lại làm ăn thế, thì có đáng gọi là uy
tín không?
PV:
Nghe nói anh đã gửi bài phản ánh việc này, nhưng các báo không đồng ý công bố,
phải không?
PB:
Đầu 2007 tôi gửi cô Ngô Thị Kim Cúc báo Thanh Niên, cô ấy bảo sẽ đăng, nhưng rồi
không thấy gì cả. Sau đấy tôi lại gửi ông Phạm Xuân Nguyên ở Viện Văn Học Hà Nội,
ông ấy bảo có thể công bố, nhưng rồi cũng lại im luôn. Có thể nào người ta không
muốn động chạm đến một nhà xuất bản hàng đầu của nhà nước không? Bởi việc này
thì nó chẳng lớn, nhưng ý nghĩa thì nó cũng không có nhỏ đâu, đúng không?
PV:
Thế ý anh định làm gì người ta?
PB:
Chẳng làm gì hết. Tôi không quan tâm đến việc họ sai, nhưng có quan tâm đến khả
năng khác thường, có một không hai, của tiếng Việt. Vâng, ấy là cái khả năng cho
phép lật ngược thứ tự các từ trong câu mà vẫn có nghĩa trong một số trường hợp,
được vận dụng để tạo nên những văn bản gây ngạc nhiên đáng kể, đặc biệt là với
thơ vần. Ý tưởng làm ra một bài thơ với 6 cách đọc, như được mô tả trong phần
chú thích trên kia của nhà xuất bản Văn Học, quả là một ý tưởng mới và thách
thức đấy chứ, chỉ tiếc là bài thơ dùng để minh họa nó đã không đạt yêu cầu. Dù
sao, một ý tưởng tốt như thế không phải để cho chúng ta bỏ mặc cách uổng phí;
thực hiện nó cho trọn là điều đáng làm, nhất là đối với những kẻ có lòng yêu
tiếng Việt. Thú thực là tôi, rất yêu tiếng Việt, đã bỏ công làm nó. Vâng, tôi đã
sản xuất 3 bài bát cú đọc xuôi ngược 6 cách, chính xác như đã mô tả
[*]. Xin mạn phép dẫn một bài ở đây:
X HUẾ (2006)
Điên
chừ ngả ngốn quậy mi coi Điên chừ ngả ngốn
quậy Ngả ngốn quậy mi coi
Mót quá tau mò
tới đặng chơi Mót quá tau mò tới
Tau mò tới đặng chơi
Lỳn
vọc có mô răng hở chúa Lỳn vọc có mô răng
Có mô răng hở chúa
Kặk mơn khôông
phải vậy a trời Kặk mơn khôông phải vậy
Khôông phải vậy a trời
Rêm
mou rứa cạ hoài eng khoái Rêm mou rứa cạ hoài
Rứa cạ hoài eng khoái
Quíu đýt ri
đeo mãi ả đòi Quíu đýt ri đeo mãi
Ri đeo mãi ả đòi
Ghiền
nữa nớ làm ni róng riết Ghiền nữa nớ làm ni
Nớ làm ni róng riết
Thèm
ai ngọ với ngoạy chau ơi Thèm ai ngọ với
ngoạy Ngọ với ngoạy chau ơi
(Mỗi trong 3
bài trên được đọc theo 2 cách: Trái sang phải, từ trên xuống / Phải sang trái,
từ dưới lên)
Các bài tôi
làm đã lâu, nhưng không gửi báo, vì coi chúng đã hết thời thượng; ấy nhưng Tết
rồi tình cờ đọc được ấn phẩm nói trên của nhà xuất bản Văn Học, với lời chú
thích tắc trách của giám đốc kiêm người làm sách, tôi nghĩ tại sao không thể nêu
nhận xét phản hồi?
PV:
Nghe nói anh cũng tính đăng ký tác quyền cho loại “xiếc thơ” này hả?
PB:
Vâng, sao lại không? Tôi dám cuộc là người đầu tiên làm nó đó!
PV:
Có chắc không?
PB:
Muốn biết đúng sai thì trước hết cứ công bố lên, rồi mới hòng nghe thiên hạ
người ta cãi lại như thế nào chứ nhỉ?
PV:
Vậy, chúc may mắn!
[*] http://www.hopluu.net/default.aspx?LangID=38&tabId=498&ArticleID=663
BÙI HOẰNG VỊ
(Saigon, 3/2007)
PHỤ LỤC
BÁT CÚ 6-TRONG-1 THUẬN NGHỊCH ĐỘC
http://bhvsg.blogspot.com/2009/06/blog-post_23.html
.
..
.
. .
MÙA SAY
. . . . . . . . .. .
(1981).
. . . . . . .. . .
SAY MÙA
.
. . . . . . . . . . . . . . . . .
(đọc xuôi / đọc ngược)
.
QUA NGÀY
GIÓ MÃI GỌI HỒN ƠI . . . . . . . . . . NGOÀI
NON KHÓI LẠNH TỎA SANG MÙA
BIẾT CÓ AI TÌM LẠI HỎI AI . . . . . . . . . . . . . .
. .. .TRƯỚC CỬA TA HOÀI NGÓ THẨN THƠ
LOE NẮNG NGÕ HỒNG PHƠI LÁ RỤNG . . . . GIÂY
PHÚT ĐỢI PHAI VÀNG CẢNH VẮNG
BẠT MƯA THỀM TRẮNG GIÃI SƯƠNG TRÔI. .. . . .
THÁNG NĂM CHỜ HÉO ĐỎ TRỜI XA
XA TRỜI ĐỎ HÉO CHỜ NĂM THÁNG . . . . .TRÔI
SƯƠNG GIÃI TRẮNG THỀM MƯA BẠT
VẮNG CẢNH VÀNG PHAI ĐỢI PHÚT GIÂY . .. . .
RỤNG LÁ PHƠI HỒNG NGÕ NẮNG LOE
THƠ THẨN NGÓ HOÀI TA CỬA TRƯỚC . . . . .. . . . . .
. . . . . . .AI HỎI LẠI TÌM AI CÓ BIẾT
MÙA SANG TỎA LẠNH KHÓI NON NGOÀI . . . . . . . . . .
ƠI HỒN GỌI MÃI GIÓ NGÀY QUA
.
. . . . . . . . . . . . . . .
(bỏ 2 chữ cuối, đọc xuôi / đọc ngược)
.
.
. . . . . . . . .QUA
NGÀY GIÓ MÃI GỌI . . . . . . KHÓI LẠNH TỎA
SANG MÙA
. . . . . . . . . .BIẾT CÓ AI TÌM LẠI
. . . . . . . . . .. . . .TA HOÀI NGÓ THẨN THƠ
. . . . . . . . . .LOE NẮNG NGÕ HỒNG PHƠI
. .ĐỢI PHAI VÀNG CẢNH VẮNG
. . . . . . . . . .BẠT MƯA THỀM TRẮNG GIÃI
. . . . . . .CHỜ HÉO ĐỎ TRỜI XA
. . . . . . . . . .XA TRỜI ĐỎ HÉO CHỜ
. . . . . . .GIÃI TRẮNG THỀM MƯA BẠT
. . . . . . . . . .VẮNG CẢNH VÀNG PHAI ĐỢI
. .PHƠI HỒNG NGÕ NẮNG LOE
. . . . . . . . . .THƠ THẨN NGÓ HOÀI TA
. . . …. . . . . . . . .LẠI TÌM AI CÓ BIẾT
. . . . . . . . . .MÙA SANG TỎA LẠNH KHÓI
. . . . . . GỌI MÃI GIÓ NGÀY QUA
.
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
(bỏ 2 chữ đầu, đọc xuôi /
đọc ngược)
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . .GIÓ MÃI GỌI
HỒN ƠI . . . . . . . .. . .NGOÀI NON KHÓI LẠNH
TỎA
. . . . . . . . . . . . . . . . . .AI TÌM LẠI
HỎI AI . . . . . . . . . . … . . .TRƯỚC CỬA TA
HOÀI NGÓ
. . . . . . . . . . . . . . . . . .NGÕ HỒNG
PHƠI LÁ RỤNG . . . . . .GIÂY PHÚT ĐỢI PHAI
VÀNG
. . . . . . . . . . . . . . . . . .THỀM TRẮNG
GIÃI SƯƠNG TRÔI . .THÁNG NĂM CHỜ HÉO ĐỎ
. . . . . . . . . . . . . . . . . .ĐỎ HÉO CHỜ
NĂM THÁNG . .TRÔI SƯƠNG GIÃI TRẮNG THỀM
. . . . . . . . . . . . . . . . . .VÀNG PHAI
ĐỢI PHÚT GIÂY . . . . . .RỤNG LÁ PHƠI HỒNG NGÕ
. . . . . . . . . . . . . . . . . .NGÓ HOÀI TA
CỬA TRƯỚC . . …. . . . . . . . . . .AI HỎI LẠI
TÌM AI
. . . . . . . . . . . . . . . . . .TỎA LẠNH
KHÓI NON NGOÀI . . . . . . . . . . ƠI HỒN GỌI
MÃI GIÓ
.
.
.
.
. . . . .
LẶNG VẮNG
. . . . . . . .(1974).
.. . . . . .
VẮNG LẶNG
.
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
(đọc xuôi / đọc ngược)
.
ĐÊM VỀ NGẢ BÓNG ĐỢI KIA RỒI . . . . . . . . . .
NGUÔI LÒNG GỌI GIẤC TRỞ NGOÀI HIÊN
MẶC NHỮNG ĐỜI RONG RUỔI NỔI TRÔI . . . . .
NẺO KHUẤT TRĂNG VÀNG ĐÃ ĐẾN TÌM
NẰM LẠI NỮA TÀN SƯƠNG PHÁCH ẤY . .RƠI THOẢNG
MÃI HƯƠNG TRẦM LẶNG NGẮT
DẬY CHƯA THÔI LẠNH KHÓI HỒN AI . . . . . . . . . . .VỠ
BỪNG HOÀI NHẠC NHÃ VANG ÂM
ÂM VANG NHÃ NHẠC HOÀI BỪNG VỠ . . . . . . . . . . .AI
HỒN KHÓI LẠNH THÔI CHƯA DẬY
NGẮT LẶNG TRẦM HƯƠNG MÃI THOẢNG RƠI . .ẤY
PHÁCH SƯƠNG TÀN NỮA LẠI NẰM
TÌM ĐẾN ĐÃ VÀNG TRĂNG KHUẤT NẺO . .. . . .
TRÔI NỔI RUỔI RONG ĐỜI NHỮNG MẶC
HIÊN NGOÀI TRỞ GIẤC GỌI LÒNG NGUÔI . . . . . . . . .
. RỒI KIA ĐỢI BÓNG NGẢ VỀ ĐÊM
.
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
(bỏ 2 chữ cuối, đọc xuôi /
đọc ngược)
.
. . . . . . . . . .ĐÊM VỀ NGẢ BÓNG ĐỢI
. . . . . . . . GỌI GIẤC TRỞ NGOÀI HIÊN
. . . . . . . . . .MẶC NHỮNG ĐỜI RONG RUỔI
.. . . .TRĂNG VÀNG ĐÃ ĐẾN TÌM
. . . . . . . . . .NẰM LẠI NỮA TÀN SƯƠNG
. . MÃI HƯƠNG TRẦM LẶNG NGẮT
. . . . . . . . . .DẬY CHƯA THÔI LẠNH KHÓI
. . . . .HOÀI NHẠC NHÃ VANG ÂM
. . . . . . . . . .ÂM VANG NHÃ NHẠC HOÀI
. . . . . .KHÓI LẠNH THÔI CHƯA DẬY
. . . . . . . . . .NGẮT LẶNG TRẦM HƯƠNG MÃI
. . SƯƠNG TÀN NỮA LẠI NẰM
. . . . . . . . . .TÌM ĐẾN ĐÃ VÀNG TRĂNG
. . . .RUỔI RONG ĐỜI NHỮNG MẶC
. . . . . . . . . .HIÊN NGOÀI TRỞ GIẤC GỌI
. . . . . . . . ĐỢI BÓNG NGẢ VỀ ĐÊM
.
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(bỏ
2 chữ đầu, đọc xuôi / đọc ngược)
. . . . . . . . . . . . . . . . . .NGẢ
BÓNG ĐỢI KIA RỒI . . . . . . . . .. . NGUÔI
LÒNG GỌI GIẤC TRỞ
. . . . . . . . . . . . . . . . . .ĐỜI RONG
RUỔI NỔI TRÔI . . . . . . . NẺO KHUẤT TRĂNG
VÀNG ĐÃ
. . . . . . . . . . . . . . . . . .NỮA TÀN
SƯƠNG PHÁCH ẤY . . RƠI THOẢNG MÃI HƯƠNG TRẦM
. . . . . . . . . . . . . . . . . .THÔI LẠNH
KHÓI HỒN AI . . . . . . . . . . . VỠ BỪNG HOÀI
NHẠC NHÃ
. . . . . . . . . . . . . . . . . .NHÃ NHẠC
HOÀI BỪNG VỠ . . . . . . . . . . . AI HỒN KHÓI
LẠNH THÔI
. . . . . . . . . . . . . . . . . .TRẦM HƯƠNG
MÃI THOẢNG RƠI . . ẤY PHÁCH SƯƠNG TÀN NỮA
. . . . . . . . . . . . . . . . . .ĐÃ VÀNG
TRĂNG KHUẤT NẺO . . . . . . . .TRÔI NỔI RUỔI
RONG ĐỜI
. . . . . . . . . . . . . . . . . .TRỞ GIẤC
GỌI LÒNG NGUÔI . . . . . . . . . . .RỒI KIA
ĐỢI BÓNG NGẢ
.
.
.
.
. . . . . . .
X HUẾ
. . . . . . . . .(2006)
. . . .. . . . .
HUẾ X
.
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
(đọc xuôi / đọc ngược)
.
ĐIÊN CHỪ NGẢ NGỐN QUẬY MI COI . . . . . .ƠI
CHAU NGOẠY VỚI NGỌ AI THÈM
MÓT QUÁ TAU MÒ TỚI ĐẶNG CHƠI . . . . . . RIẾT
RÓNG NI LÀM NỚ NỮA GHIỀN
LỲN VỌC CÓ MÔ RĂNG HỞ CHÚA . . . . . . . . . . . . .
.ĐÒI Ả MÃI ĐEO RI ĐÝT QUÍU
KẶK MƠN KHÔÔNG PHẢI VẬY A TRỜI . . . KHOÁI ENG
HOÀI CẠ RỨA MOU RÊM
RÊM MOU RỨA CẠ HOÀI ENG KHOÁI . . . TRỜI A VẬY
PHẢI KHÔÔNG MƠN KẶK
QUÍU ĐÝT RI ĐEO MÃI Ả ĐÒI . . . . . . . . . . . . . .CHÚA
HỞ RĂNG MÔ CÓ VỌC LỲN
GHIỀN NỮA NỚ LÀM NI RÓNG RIẾT . . . . . . CHƠI
ĐẶNG TỚI MÒ TAU QUÁ MÓT
THÈM AI NGỌ VỚI NGOẠY CHAU ƠI . . . . . .COI
MI QUẬY NGỐN NGẢ CHỪ ĐIÊN
.
. . . . . . . . . . . . . . . . .(bỏ
2 chữ cuối, đọc xuôi / đọc ngược)
.
, , , , , , , , ,ĐIÊN
CHỪ NGẢ NGỐN QUẬY . .NGOẠY VỚI NGỌ AI THÈM
. . . . . . . . .MÓT QUÁ TAU MÒ TỚI
. . . . . . ... . .NI LÀM NỚ NỮA GHIỀN
. . . . . . . . .LỲN VỌC CÓ MÔ RĂNG
. . . . . . . . . .MÃI ĐEO RI ĐÝT QUÍU
. . . . . . . . .KẶK MƠN KHÔÔNG PHẢI VẬY
. . HOÀI CẠ RỨA MOU RÊM
. . . . . . . . .RÊM MOU RỨA CẠ HOÀI
. . VẬY PHẢI KHÔÔNG MƠN KẶK
. . . . . . . . .QUÍU ĐÝT RI ĐEO MÃI
. . . . . . . . . .RĂNG MÔ CÓ VỌC LỲN
. . . . . . . . .GHIỀN NỮA NỚ LÀM NI
. . . . . ... . . .TỚI MÒ TAU QUÁ MÓT
. . . . . . . . .THÈM AI NGỌ VỚI NGOẠY
. .QUẬY NGỐN NGẢ CHỪ ĐIÊN
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(bỏ
2 chữ đầu, đọc xuôi / đọc ngược)
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . .NGẢ
NGỐN QUẬY MI COI .. . .ƠI CHAU NGOẠY VỚI NGỌ
. . . . . . . . . . . . . . . . . .TAU MÒ TỚI
ĐẶNG CHƠI . . . . . . RIẾT RÓNG NI LÀM NỚ
. . . . . . . . . . . . . . . . . .CÓ MÔ RĂNG
HỞ CHÚA . . . . . . . . . . . .ĐÒI Ả MÃI ĐEO
RI
. . . . . . . . . . . . . . . . . .KHÔÔNG PHẢI
VẬY A TRỜI .. KHOÁI ENG HOÀI CẠ RỨA
. . . . . . . . . . . . . . . . . .RỨA CẠ HOÀI
ENG KHOÁI . . TRỜI A VẬY PHẢI KHÔÔNG
. . . . . . . . . . . . . . . . . .RI ĐEO MÃI
Ả ĐÒI . . . . . . . . . . . .CHÚA HỞ RĂNG MÔ
CÓ
. . . . . . . . . . . . . . . . . .NỚ LÀM NI
RÓNG RIẾT . . .. . . . CHƠI ĐẶNG TỚI MÒ TAU
. . . . . . . . . . . . . . . . . .NGỌ VỚI
NGOẠY CHAU ƠI . . .COI MI QUẬY NGỐN NGẢ
|
